«Κάθε δρόμος και μία ιστορία»

Από την Ηλιάνα Τολίδου, Α’ Γυμνασίου

        Σε όλες τις πόλεις της χώρας μας η οδωνυμία  αποσκοπεί κυρίως στο να εκφράσει τιμή σε κάποια πρόσωπα ή να τονίσει σημαντικούς ιστορικούς σταθμούς του λαού μας. Δείτε παρακάτω την ιστορία και τα πρόσωπα που «κρύβονται» πίσω από τα οδωνύμια κάποιων πολυσύχναστων δρόμων της πόλης μας…

Λεωφόρος Δωδώνης: Η κεντρική λεωφόρος των Ιωαννίνων πήρε το όνομά της από το ιερό της αρχαίας Δωδώνης, που συνδεόταν με τη λατρεία του πατέρα των θεών, Δία. Η Δωδώνη ήταν γνωστή για το ξακουστό μαντείο, που σύμφωνα με την παράδοση ήταν το αρχαιότερο στην ελληνική επικράτεια.  Η μεγαλύτερη άνθηση του ιερού σημειώθηκε τον 3ο αι. π.Χ., στα χρόνια του βασιλιά Πύρρου. Τότε κατασκευάσθηκαν ναοί και εντυπωσιακά οικοδομήματα, όπως το θέατρο, το βουλευτήριο, το πρυτανείο και το στάδιο, όπου τελούνταν τα Νάια, αγώνες προς τιμήν του Δία.

Οδός Αβέρωφ: Ο Γεώργιος Αβέρωφ(1815-1899) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους εθνικούς ευεργέτες μας. Γεννήθηκε στο Μέτσοβο και διέπρεψε στην Αίγυπτο, όπου ασχολήθηκε με εμπορικές, τραπεζικές και γενικά επιχειρηματικές δραστηριότητες. Απέκτησε  τεράστια περιουσία, την οποία διέθεσε για εθνικούς και κοινωφελείς σκοπούς. Μεταξύ των ευεργεσιών του συγκαταλέγεται η ίδρυση Γεωργικής Σχολής στη Λάρισα, η ανέγερση της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, η δωρεά προς το Ωδείο των Αθηνών, η δωρεά για την αναμαρμάρωση του Παναθηναϊκού σταδίου, όπου τελέστηκαν οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες, η αποπεράτωση του Πολυτεχνείου των Αθηνών και η δωρεά για τη ναυπήγηση σύγχρονου θωρηκτού, με το οποίο η Ελλάδα κυριάρχησε στο Αιγαίο πέλαγος κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.

Οδός Μιχαήλ Αγγέλου: Ο Μιχαήλ Άγγελος Κομνηνός Δούκας ήταν ο ιδρυτής του Δεσποτάτου της Ηπείρου, που είχε πρωτεύουσα την Άρτα κι  εκτεινόταν από το Δυρράχιο ως τη Ναύπακτο και κατά καιρούς περιέλαβε τμήματα της Θεσσαλίας και τα περισσότερα από τα Εφτάνησα. Ήταν άνθρωπος με οργανωτικές και διοικητικές αρετές. Δολοφονήθηκε το 1215 από κάποιον υπηρέτη του.

Οδός Πυρσινέλλα: Ο Βασίλειος Πυρσινέλλας, διετέλεσε δήμαρχος Ιωαννίνων τις χρονικές περιόδους 1921 – 1923 και 1925 – 1929. Διέθεσε όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του το 1958 στο δήμο Ιωαννιτών.

Οδός Ναπολέοντος Ζέρβα: Ο Ναπολέων Ζέρβας(1891-1957) υπήρξε μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Ελληνικής Αντίστασης. Γεννήθηκε στην Άρτα, ενώ η  οικογένειά του καταγόταν από το ιστορικό Σούλι. Διακρίθηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής μαζί με άλλους δημοκράτες αξιωματικούς και πολιτικούς ιδρύουν τον ΕΔΕΣ με σκοπό την αντίσταση ενάντια στους κατακτητές και την εγκαθίδρυση μιας αβασίλευτης σοσιαλιστικής δημοκρατίας μεταπολεμικά. Συμμετείχε ως στρατιωτικός διοικητής σε ένα από τα μεγαλύτερα σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ευρώπη, την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, εκλέχθηκε βουλευτής Ιωαννίνων και διετέλεσε υπουργός δημόσιας τάξης το 1947 και δημοσίων έργων το 1950.

Οδός Βαλαωρίτου: Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης(1824-1879) ήταν ένας από τους πιο διακεκριμένους Επτανήσιους ποιητές του 19ου αιώνα. Γεννήθηκε στη Λευκάδα κι ήταν γιος τού ηπειρωτικής καταγωγής Ιωάννη Βαλαωρίτη από τη Βαλαώρα Ευρυτανίας. Έγραψε για τους άθλους των αγωνιστών του '21 κι απέκτησε τον τίτλο του εθνικού ποιητή.

Παράλληλα επιδόθηκε και στην πολιτική.

Οδός Βηλαρά: Ο Ιωάννης Βηλαράς γεννήθηκε στα Ιωάννινα ή κατά άλλους στα Κύθηρα Υπήρξε πολυσύνθετη προσωπικότητα, ένας διανοούμενος της εποχής του: γλωσσομαθής, ιατροφιλόσοφος και λόγιος. Βαθύτατα επηρεασμένος από τις ιδέες του Γαλλικού Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, είχε ενεργό συμμετοχή στην Ελληνική Επανάσταση. Σπούδασε στην Ιταλία ιατρική (Πάδοβα, Μπολόνια).Ήταν γλωσσολόγος και υπέρμαχος της απλής δημοτικής την οποία υπερασπιζόταν με πάθος.

Οδός Τρικούπη: O Χαρίλαος Τρικούπης (1832 -1896) ήταν Έλληνας διπλωμάτης και πολιτικός. Κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας από το 1875 έως το 1894, παίρνοντας τη θέση του πρωθυπουργού επτά συνολικά φορές.  Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του θα θέσει σε εφαρμογή ένα ευρύ μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα στους τομείς της γεωργίας, της φορολογίας και της άμυνας, καθώς και ένα πολυδάπανο πρόγραμμα έργων υποδομής, το οποίο περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία σιδηροδρομικού δικτύου και τη διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου. Στα σχέδιά του περιλαμβανόταν επίσης η ζεύξη Ρίου - Αντιρρίου, ένα έργο που υλοποιήθηκε μόλις το 2004. Το φιλόδοξο πρόγραμμά του οδήγησε τη χώρα σε πτώχευση.

Οδός Δόμπολη: Ο Ιωάννης Δόμπολης ή Δομπόλλης (1769 - 1850) γεννήθηκε  στην Αγία Πετρούπολη ή στη Νίζνα, αλλά καταγόταν από την Ήπειρο. Διέπρεψε στη Ρωσία, όπου συνδέθηκε με στενή φιλία με τον Ιωάννη Καποδίστρια. Οι δυο τους έκαναν σχέδια για τη διάδοση των γραμμάτων στην Ελλάδα. Κληροδότησε στο ελληνικό δημόσιο ολόκληρη την περιουσία του, με τον όρο ότι το ποσό που θα σχηματιζόταν στην αυτοκρατορική τράπεζα της Ρωσίας μαζί με τους τόκους μέχρι το 1906 θα χρησιμοποιούνταν για την ίδρυση και λειτουργία πανεπιστημίου στα Γιάννενα ή στην Αθήνα, που θα ονομαζόταν Καποδιστριακό. Σημαντικά ποσά διέθεσε, επίσης, για τη χορήγηση υποτροφιών σε Ηπειρώτες σπουδαστές.

Οδός Σπύρου Λάμπρου: Ο Σπυρίδων Λάμπρος (1851 - 1919) ήταν διαπρεπής ιστορικός και πανεπιστημιακός, που στα χρόνια του Εθνικού Διχασμού διετέλεσε επί εξάμηνο πρωθυπουργός της Ελλάδας.  Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους της ιστορικής επιστήμης στη χώρας μας. Υπήρξε πολυγραφότατος, με το σύνολο των εργασιών του να ανέρχονται στις 480.

Λεωφόρος Κενάν Μεσαρέ:  Ο Κενάν Μεσαρέ ήταν ζωγράφος και άρχοντας, Αλβανός με ελληνικό αίμα από τη μητέρα του και με γιαννιώτικη παιδεία. Γίνεται ευρύτερα γνωστός, χάρη σε ένα αποκαλυπτικό λεύκωμα, αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του, που εκδόθηκε από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων. Η θεματολογία των έργων του ήταν ευρύτατη: προσωπογραφίες, νεκρές φύσεις, τοπία, κυνήγι, θαλασσογραφίες με προσφιλές θέμα τη λίμνη των Ιωαννίνων. Τα πολεμικά θέματα και, κυρίως, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι αποτελούν το σημαντικό μέρος του έργου του.

Οδός Καπλάνη: Ο Ζώης Καπλάνης(1736-1806) γεννήθηκε στο χωριό Γραμμένο των Ιωαννίνων. Έμεινε από μικρός ορφανός και, μετά από πολλές περιπέτειες, το 1771 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Μόσχα. Εκεί κατάφερε να αποκτήσει μεγάλη περιουσία ζώντας ταυτόχρονα μια λιτή και θεοσεβή ζωή. Πολλά από τα πλούτη του τα διέθετε για εθνωφελής σκοπούς: ίδρυσε το 1797 την Καπλάνειο Σχολή στα Ιωάννινα την οποία προίκισε με αξιόλογη βιβλιοθήκη, εργαλεία Φυσικής κλπ, ενώ, μέσω της διαθήκης του, δώρισε σημαντικά χρηματικά ποσά στις σχολές της Πάτμου και του Αγίου Όρους, καθώς και κληροδότημα για το νοσοκομείο των Ιωαννίνων και για άλλους φιλανθρωπικούς σκοπούς αλλά και στο Βασιλικό Ορφανοτροφείο της Μόσχας με τον όρο να στέλνονται οι τόκοι στους επιτρόπους των εκκλησιών των Ιωαννίνων με σκοπό την ενίσχυση των φτωχών κατοίκων του Γραμμένου και της Ζοντίλας (τόπος καταγωγής της μητέρας του).

Οδός Καλλάρη: Ο Κωνσταντίνος Καλλάρης, (1858-1940), ήταν Έλληνας αντιστράτηγος και υπουργός των Στρατιωτικών. Με την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, επικεφαλής της μεραρχίας του, μετείχε αρχικά στο μέτωπο της Μακεδονίας. Στη συνέχεια στις επιχειρήσεις του Μπιζανίου ανέπτυξε νικηφόρο δράση που τον έκανε ιδιαίτερα γνωστό. Κατά τη διάρκεια του αγώνα της Ηπείρου ο μεγαλύτερος γιος του Σπυρίδων, έφεδρος ανθυπολοχαγός, σκοτώθηκε πολεμώντας. Κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο ο Κ. Καλλάρης στη μάχη της Κρέσνας έπεσε από το άλογό του και τραυματίσθηκε. Στο γήρας του ο Κ. Καλλάρης δοκιμάσθηκε ακόμη μια φορά με το χαμό του δεύτερου γιου του, Άγγελου, λοχαγού του πυροβολικού, που έπεσε ηρωικά μαχόμενος το 1922 στη Μικρασιατική εκστρατεία.

Οδός Κατσάρη:  Ο Χρήστος Κατσάρης ήταν αδερφός του Κώστα Κατσάρη, δωρητή του Πνευματικού Κέντρου της Εταιρίας Ηπειρωτικών Μελετών. Άφησε κληροδότημα στο δήμο Ιωαννιτών, με το οποίο δημιουργήθηκε το ομώνυμο πάρκο στην παραλίμνια περιοχή.

Οδός Γαριβάλδη: Ο Ριτσιότι Γαριβάλδης ήταν Ιταλός στρατηγός (Μοντεβίδεο 1847 - Ρώμη 1924). Διετέλεσε διοικητής ταξιαρχίας στο Γαλλογερμανικό πόλεμο (1870 - 1871) και κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 κατέβηκε στην Ελλάδα με 300 γαριβαλδινούς και πολέμησε γενναία στο Βελεστίνο και στο Δομοκό. Κατά τους Πρώτους Βαλκανικούς Πολέμους αγωνίστηκε  γενναία ως επικεφαλής του  τάγματος των γαριβαλδινών(ξένοι εθελοντές)  στη μάχη του Δρίσκου.

Πηγές:

www.ioannina.gr

www.mixanitouxronou.gr

el.wikipedia.org

arcadia.ceid.upatras.gr

www.artainfo.gr

www.agon.gr

odysseus.culture.gr

www.imartis.gr

www.kapodistrias.info

limnhioanninon.weebly.com

www.sansimera.gr

sitalkisking.blogspot.gr

http://geander.com/vol_toponymi.