Από τους μαθητές της Α’
Γυμνασίου: Αγγελόπουλο Βασίλη, Ηλία Κωνσταντίνο, Κοτύλια Κωνσταντίνο, Μάιπα Νικόλαο και Παγούνη Άγγελο.
Οι Στοές ήταν κτηριακά συγκροτήματα που
άρχισαν να χτίζονται από πολύ παλιά μαζί με τα χάνια. Ορισμένες χρησίμευαν ως
δρόμοι στο παζάρι, πριν αυτό καεί από τη μεγάλη φωτιά που έβαλε ο Ρασήμ πασάς το 1869, για να φτιάξει μια πιο
αξιοπρεπή αγορά. Η λειτουργικότητά τους έγκειται στην ένωση των εμπορικών
δρόμων, αλλά και στην ασφάλεια των εργαστηρίων και των καταστημάτων που υπήρχαν
μέσα σε αυτές, μια και το βράδυ οι στοές έκλειναν μπροστά και πίσω για ασφάλεια.
ΣΤΟΑ ΛΟΥΛΗ
Το κτηριακό συγκρότημα της οδού
Ανεξαρτησίας 78, γνωστό ως Στοά Λούλη, οδηγεί στο ναό του Αγίου Νικολάου
Αγοράς, έχει χαρακτηρισθεί Έργο Τέχνης (ΦΕΚ 404/Β/9-7-81) και είναι ιδιοκτησία
του Λούλειου Κληροδοτήματος. Χρονολογείται μετά την πυρκαγιά του 1869, όταν με
επέμβαση του Ρασήμ Πασά κάηκε κι ανανεώθηκε μεγάλο μέρος της κτηριακής υποδομής
του εμπορικού κέντρου των Ιωαννίνων.
Το όνομα της Στοάς προέρχεται από τον
Ιωάννη Ζώη Λούλη, έμπορο που ασκούσε τις δραστηριότητές του στη Ρουμανία το
1880. Επιγραφή στο υπέρθυρο της εισόδου αναφέρει ότι είναι «αφιέρωμα επί
αγαθοεργία». Στη στοά αυτή λειτουργούσε πανδοχείο και καταστήματα. Τα έσοδα από
τις μισθώσεις τους προσφέρονταν ως βοήθεια σε άπορες οικογένειες των
Κατσανοχωρίων. Με αυτό τον τρόπο ανταποκρινόταν στο σκοπό που η υπέρθυρη
επιγραφή ανακοίνωνε.
Η οδός Ανεξαρτησίας, στην οποία βρίσκεται
η Στοά Λούλη, παλιά αποτελούσε ιστορικό κέντρο της πόλης, όπου συνυπήρξαν για
πολλά χρόνια αρμονικά οι τρεις εθνότητες-θρησκείες (Χριστιανοί, Εβραίοι και
Μουσουλμάνοι) της πολυπολιτισμικής πόλης των Ιωαννίνων. Ήταν για πολλά χρόνια ο
πιο εμπορικός δρόμος της πόλης και παρά τις εκτεταμένες ζημιές που υπέστη από
την πυρκαγιά του 1869, εξακολουθεί να διατηρεί έναν παραδοσιακό, νοσταλγικό
χαρακτήρα και να αποτελεί ένα από τα πιο ζωντανά και γραφικά κομμάτια των
Ιωαννίνων.
Η Στοά Λούλη κτίστηκε το 1875. Η
είσοδός της στολίστηκε με αψίδες που μεταφέρθηκαν από την Ιταλία. Αρχικά
λειτούργησε ως χάνι, όπου κατέλυαν οι άνθρωποι από τα χωριά, όταν παρέμεναν στα
Γιάννενα. Σιγά-σιγά το χάνι έγινε σημείο συγκέντρωσης ανθρώπων από όλη την
Ήπειρο, για να ξεκινήσουν το μεγάλο, για την εποχή, ταξίδι τους στην Αθήνα. Η
συνεχής κίνηση τόσων ανθρώπων είχε ως αποτέλεσμα την μετατροπή της Στοάς σε
εμπορικό κέντρο της εποχής. Εκεί ανέπτυξαν πρώτοι εμπορική δραστηριότητα
Εβραίοι έμποροι των Ιωαννίνων, οι οποίοι λειτούργησαν καταστήματα υφασμάτων και
δερμάτων. Τα κασμίρια Μερκάδη, μάλιστα, απέκτησαν τέτοια φήμη, ώστε άρχισαν να
έρχονται έμποροι από όλη την Ελλάδα, συμβάλλοντας έτσι στην οικονομική ανάπτυξη
της γύρω περιοχής.
Επιπλέον, στην είσοδο της Στοάς
λειτούργησε η πρώτη τράπεζα στη Β.Δ. Ελλάδα, με την ονομασία «Bank de
Othomanic», τη διαχείριση της οποίας είχαν οι Τούρκοι, ενώ ακριβώς πάνω από την
τράπεζα λειτούργησε χοροδιδασκαλείο, όπου πραγματοποίησαν εμφανίσεις, οι πρώτοι
καλλιτέχνες από την Αθήνα. Επίσης, μέσα στη στοά πουλήθηκαν και οι πρώτες
αθηναϊκές εφημερίδες. Σύμφωνα με αφηγήσεις, στην είσοδό της στεκόταν ένας
Τούρκος, ο οποίος έδινε την ευχή του σε όποιον ήθελε να πάρει νερό από το πηγάδι,
στο κέντρο της στοάς, το οποίο -λέγεται- ότι ήταν το καλύτερο της πόλης.
Για 130 χρόνια η Στοά Λούλη ήταν το
σημείο αναφοράς των Γιαννιωτών. Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την εμπορική
ανάπτυξη άλλων συνοικιών τής πόλης η στοά εγκαταλείπεται σταδιακά. Τα τελευταία
σαράντα χρόνια λειτούργησαν εκεί σιδηρουργεία, ξυλουργεία, οινοποιείο και
αποθηκευτικοί χώροι διαφόρων χρήσεων.
Σήμερα, μετά την επέμβαση και
αποκατάσταση των ζημιών από τις αρμόδιες υπηρεσίες, η Στοά Λούλη λειτουργεί ως χώρος
αναψυχής κι εστίασης.
ΣΤΟΑ ΑΛΙΕΩΣ
Η Στοά Αλιέως,
µε την ιστορία της να χάνεται στους αιώνες, βρίσκεται στη γωνία όπου κάποτε
υπήρχε υποκατάστηµα της Εθνικής Τράπεζας και ένωνε την οδό Ανεξαρτησίας µε την
Κ. Κατσάρη(κατέληγε στο πάρκο, απέναντι από το χώρο όπου στεγάζεται σήμερα το
ΕΚΑΒ). Ιδιοκτήτης της ήταν ο Γιαννιώτης μηχανολόγος μηχανικός, Ραφαήλ Μωϋσής.
Πήρε το όνομά της από τον δημιουργό της, που ήταν μηχανικός στην πόλη και την
κατασκεύασε στα τέλη της δεκαετίας του 1850. Η χρήση της ήταν καθαρά εμπορική
και σε αυτή συναντούσε κανείς πολλά εργαστήρια, αλλά και καταστήματα. Σήμερα η
Στοά έχει ανακαινιστεί από τους νέους της ιδιοκτήτες.
Στις δύο πλευρές τής στοάς αναπτύσσονταν
σειρές καταστημάτων και στο κέντρο υπήρχε και πηγάδι. Τα καταστήματα που
στεγάζονται στο εσωτερικό της είναι χτισμένα στις πλευρές μακρόστενων διαμπερών
οικοπέδων. Οι όψεις τους είναι είτε απλές είσοδοι, είτε ολόκληρα κτήρια, που
κατά καιρούς φιλοξένησαν διάφορες διοικητικές δραστηριότητες (χωρίς να είναι
σίγουρο αν κτίστηκαν για τον σκοπό αυτό). Είναι κατασκευές που χρονολογούνται
μετά το 1869 (έτος εμπρησμού της αγοράς). Αξιοσημείωτη είναι η ομοιότητα της
αρχιτεκτονικής των καταστημάτων με εκείνα της Στοάς Λιάμπεη.
ΣΤΟΑ ΛΙΑΜΠΕΗ
Η Στοά κτίστηκε μετά τον εμπρησμό των
Ιωαννίνων το 1869, κατά τον οποίο καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος της παλιάς
Γιαννιώτικης αγοράς. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις εισόδους της Στοάς με τα
λιθόκτιστα αετώματα. Τα μαγαζιά που στεγάζονταν στο εσωτερικό της ήταν κτισμένα
με πέτρα και έφεραν καμαρωτές πόρτες από χοντρά σιδερένια πορτόφυλλα, μεγάλα
παράθυρα και υπόγειες αποθήκες. Οι όροφοι ήταν λιθόκτιστοι ή από τσατμά(ξύλινη
επένδυση με ασβεστοκονίαμα). Σε αυτούς κατοικούσαν συνήθως οι οικογένειες των
καταστηματαρχών ή οι υπάλληλοι. Η Στοά κοσμείται με ωραία πέτρινα ανάγλυφα. Δεν
είναι κτισμένη σε ευθεία γραμμή (η μοναδική), ενώ στη μέση περίπου και αριστερά υπάρχει το
πηγάδι της. Οι ποικίλες εμπορικές
δραστηριότητες σε αυτή συνεχίστηκαν μέχρι τη δεκαετία του ’70, οπότε και ο τόπος
άρχισε να ερημώνει. Τη δεκαετία του ’60, οι κληρονόμοι του Λιάμπεη (ιδιοκτήτη
των καταστημάτων της Στοάς, από τον οποίο η τελευταία πήρε το όνομά της)
προσπάθησαν να χαρακτηρίσουν τη δίοδο ανάμεσα από τα καταστήματα ως ιδιωτική με
σκοπό την ανοικοδόμηση. Το τότε δημοτικό συμβούλιο επέμεινε όμως στη διατήρηση
της διόδου ως δημόσιας οδού, με το σκεπτικό της «κυκλοφοριακής διευκολύνσεως ην
προσφέρει η ως άνω οδός εφ’ ης κείται πυκνοκατοικημένων και εμπορικήν περιοχήν
της πόλεως» (απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου του 1962, Ιστορικό Αρχείο Δήμου
Ιωαννιτών).
Η ιστορική και αρχιτεκτονική αναγνώριση
της Στοάς ήρθε το 1981, με τον χαρακτηρισμό από το υπουργείο Πολιτισμού των κτηρίων
που την αποτελούν ως έργων τέχνης. Όπως αναφέρεται στη σχετική απόφαση, τα κτήρια
αποτελούν αξιόλογα δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής με σκηνογραφικά στοιχεία.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις εισόδους της Στοάς με τα λιθόκτιστα αετώματα. Στις
αρχές της δεκαετίας του '80, η ιδιοκτησία της στοάς είχε φύγει ήδη από τα χέρια
της οικογένειας Λιάμπεη, η οποία προφανώς προχώρησε στην πώληση των
καταστημάτων. Το όνομα «Λιάμπεη» παρέμεινε στην επιγραφή της Στοάς αλλά και
στην ιστορία της πόλης…
Σήμερα η Στοά Λιάμπεη,
πλακοστρωμένη και φωταγωγημένη, λειτουργεί ως χώρος διασκέδασης.
ΣΤΟΑ ΜΠΑΡΑΤΣΑ-ΜΑΡΑΜΈΝΟΥ
Η "Στοά Μπαράτσα" στην οδό
Ανεξαρτησίας 40 - 42 στα Ιωάννινα έχει χαρακτηρισθεί Έργο Τέχνης (ΦΕΚ
404/Β/9-7-81).Το κτηριακό συγκρότημα των διώροφων και μονώροφων κτηρίων, που
από το 1945 ανήκει στην οικογένεια Μπαράτσα και είναι γνωστό με το ομώνυμο
όνομα, προηγουμένως ήταν ιδιοκτησία της Γιαννιώτικης, εβραϊκής καταγωγής,
οικογένειας Μαραμένου. Η Στοά σήμερα δε σώζεται, καθώς κατεδαφίστηκε για να
κτιστεί μία νεότερη στη θέση της.
Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία
-Αγγελική Πλάγου, ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ
ΟΔΗΓΟΣ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, «… όπου η ομορφιά
περισσεύει», Εκδ. ΑΚΑΚΙΑ, 2016.
-Στοά Λούλη,
http://magazen.gr/2012/06/07/stoa-louli
-ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ,
http://www-ioa.epcon.gr
-https://www.travelioannina.com/el/node/133
-http://epirusgate.blogspot.gr/2015/04/blog-post_475.html
-https://typos-i.gr/article/h-palia-stoa-liampeh
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου